عوارض خونی

کم خونی یا آنمی، معمولاً به معنی کاهش گلبول‌های قرمز خون، به کار می‌رود. گلبول‌های قرمز خون وظیفه‌ی انتقال اکسیژن به بافت‌ها را بر عهده دارند. کم شدن این سلول‌ها باعث کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌های مختلف می‌شود و ممکن است احساس خستگی مفرط، تنگی نفس، رنگ‌پریدگی، ضعف، سرگیجه، غش و دیگر علائم را در پی داشته باشد. اکسیژن ناکافی در خون موجب می‌شود که قلب بیشتر و سخت‌تر کار کند و این باعث می‌شود که فرد احساس کند قلبش سریع‌تر می‌زند و یا قلب، خودش را به قفسه سینه می‌کوبد.
در طول شیمی درمانی پزشک یا پرستار، شمارِ سلول‌های خونی بیمار را بررسی می‌کند. اگر تعداد آنها بسیار کم باشد، ممکن است به دریافت خون نیاز داشته باشید. همچنین ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که سرعت تولید سلول‌های خونی شما را بالا ببرد یا مصرف آهن و ویتامین‌ها را تجویز کند.

راه‌های کنترل کم خونی:

• به اندازه‌ی کافی استراحت کنید. حداقل 8 ساعت خوابِ شبانه داشته باشید و در طول روز هم یک ساعت بخوابید.
• فعالیت فیزیکی خود را کاهش دهید. به انجام فعالیت‌های مهم مثل سر کار رفتن و استراحت در منزل بسنده کنید.
• از اطرافیان برای انجام بخشی از کار‌های مورد نیازتان کمک بگیرید.
• از مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که پروتئین و کالری مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند، استفاده کنید. کالری باعث حفظ وزن بدن و پروتئین به بازسازی بافت‌هایی که در نتیجه‌ی درمان آسیب دیده‌اند، کمک می‌کند.
• به آرامی نشست و برخاست کنید. ممکن است در اثر برخاستن سریع دچار سرگیجه شوید. برای مثال در هنگام برخاستن از روی تخت اول کمی بنشینید و سپس بلند شوید.

کاهش گلبول‌های سفید خون وظیفه‌ی حفاظت از بدن در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها را بر عهده دارند. کاهش گلبول‌های سفید خون (که به آن نوتروپنی هم گفته می‌شود) باعث افزایش حساسیت در ابتلا به عفونت‌ها می‌شود.

پیشگیری از عفونت:

برای پیشگیری از ایجاد عفونت در طول شیمی درمانی، به موارد زیر توجه کنید:
• تعداد سلول‌های سفید خون شما باید کنترل شود. در صورتی‌که تعداد آن‌ها در اثر شیمی درمانی خیلی پایین آمده باشد، پزشک برای افزایش تعداد سلول‌های سفید دارو تجویز خواهد کرد.
• همیشه دست‌های خود را با آب و صابون بشویید. خصوصاً قبل از پخت‌و‌پز یا غذا خوردن، بعد از استفاده از دستشویی، بعد از فین کردن، عطسه، سرفه یا لمس حیوانات باید دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
• برای پاک کردن سطوحی که آن‌ها را لمس می‌کنید، از اسپری‌های ضد عفونی کننده استفاده کنید.
• از افرادی که به هر نوع بیماری واگیردار (مانند سرماخوردگی، آنفلونزا، سرخک یا آبله مرغان) مبتلا‌یند، دوری کنید.
• از مکان‌های شلوغ دور باشید و زمانی بیرون بروید که خلوت‌تر است.
• مراقب باشید که در طول دوران شیمی درمانی بدنتان دچار زخم نشود. در زمان کوتاه کردن ناخن ها، گوشه‌های اطراف ناخن را جدا نکنید؛ ناخن‌هایتان را از ته نگیرید و هنگام استفاده از چاقو، یا سوزن یا قیچی خیلی مراقب باشید.
• به علائمی نظیر خیس شدن، قرمزی، ورم یا دردناکی در اطراف لوله‌هایی که به بدن متصل هستند (مانند سوند، کاتِتِر‌ها و آنژوکت) توجه کنید و هر تغییری را در اطراف آن به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
• بعد از هر وعده غذایی و قبل از خوابیدن دندان‌های خود را با مسواک بسیار نرم تمیز کنید. می‌توانید با شستشوی مسواک زیر آب گرم، برس‌های آن را نرم‌تر کنید. از دهان‌شویه‌های غیرالکلی استفاده کنید.
• از پوست خود مراقبت کنید. برای نرم کردن و و پیشگیری از خشک شدن و ترک خوردن پوست، از کرم استفاده کنید. جوش‌ها را نباید کَند یا فشار داد. بعد از استحمام، برای خشک کردن پوست‌تان، حوله‌ای نرم را روی آن قرار دهید و به آرامی خود را خشک کنید. حوله را روی سطح پوست نکشید.
• در صورت بریدن پوست‌تان، آن را با آب و صابون بشویید و برای ضد عفونی کردن یا پانسمانِ آن، با پزشک مشورت کنید.
• از نگهداری از حیوانات پرهیز کنید. نبایستی در تماس با حیوانات خانگی نظیر گربه، سگ و یا پرنده و یا ماهی باشید.
• برای تزریق هر نوع واکسنی نظیر آنفولانزا با پزشک یا پرستار خود مشورت کنید. تزریق واکسن‌های حاوی میکروب برای شما مجاز نیست.
• پس از غذا خوردن، باقی مانده‌ی آن را سریعاً در یخچال قرار دهید. از خوردن غذاهای مانده، تاریخ مصرف گذشته، کپک زده و فاسد شده خودداری کنید. از سرد و گرم کردن چند باره‌ی غذا بپرهیزید.
• قبل از مصرف سبزیجات و میوه‌جات آن را به خوبی بشویید. از سبزیجات و میوه‌هایی که در مراحل برداشت و آماده سازی به گل‌و‌لای آغشته می‌شوند استفاده نکنید.

• غذاهای دریایی نظیر ماهی و گوشت قرمز یا مرغ و تخم‌مرغ را قبل از مصرف کاملاً بپزید.
• در صورت ابتلا به تب، آن را به پزشک یا پرستار اطلاع دهید.

علائم عفونت:

به علائم عفونت توجه کنید و در صورت بروز، آن را به پزشک‌تان گزارش کنید. در اسرع وقت برای کنترل تب اقدام نمایید. علائم زیر ممکن است نشان دهنده‌ی وجود عفونت در بدن باشند:
• تب بالای 38 درجه
• تعرق
• قرمزی، تورم یا سردرد
• خشکی گردن
• کهیر یا اگزما
• ادرار خون آلود
• سرفه
• تکرر یا دردناکی دفع ادرار
• لرز
• گوش درد
• درد یا فشار در صورت و سینوس‌ها

نوشته شده بر اساس:

ASCO – low platelet count or thrombocytopenia

American Cancer Society – Low Red Blood Cell Counts (Anemia)

Canadian Cancer Society – Low white blood cell count

chemocare – Low blood counts