گام چهارم: برای هیجانات آزار دهنده فضای روانشناختی ایجاد کن
اضطراب، غم و خشم سه مهمان این روز‌های ما هستند. گرچه این هیجانات هر روز مهمان ما هستند اما این روز‌ها به دلیل شرایط خاصی که در آن هستیم، بیشتر این هیجانات را تجربه می‌کنیم دلیل آن هم مشخص است، به خاطر شرایط اضطراری این روز‌ها خود‌های ناکارآمد بیشتر در ما فعال می‌شوند و بیشتر در ما این هیجانات را فعال می‌کنند. با این هیجانات چه می‌کنید؟ به طور کلی در برخورد با این هیجانات سه شیوه را می‌توانیم انتخاب کنیم.
شیوه اول:
این که سعی کنیم این هیجانات را حذف کنیم، تقلا کنیم که اضطراب، غم و خشم نباشند. برای این که این هیجانات را نداشته باشیم باید بخوابیم! قرص‌های آرامبخش بخوریم پرخاشگری کنیم تا راحت شویم! افراط و تفریط کنیم تا اضطرابمان کم شود! و… . اما آیا این تقلا‌ها باعث کم شدن این هیجانات می‌شوند!؟ متأسفانه نه تنها باعث کم شدن آن‌ها نمی‌‌شوند بلکه به سرعت می‌زان و شدت و تکرار آن‌ها را بیشتر هم می‌کنند. درست مثل تقلا کردن یک فرد در باتلاق. هر چه بیشتر تقلا کند بیشتر فرو می‌رود. هر چه بیشتر تقلا کنیم که اضطراب، غم یا خشم نداشته باشیم بیشتر سراغمان می‌آیند. تجربه شما هم همین را می‌گوید؟! این خاصیت هیجانات است نه ناتوانی ما.
روش دوم:
این که این هیجانات را با “دندان روی جگر گذاشتن” تحمل کنیم، خودخوری کنیم، درونریزی کنیم و با سختی آن‌ها را تحمل کنیم. این روش هم نه تنها اوضاع را بهتر نمی‌‌کند بلکه باعث می‌شود تمام حواسمان به این هیجانات باشد و فشارشان را لحظه به لحظه حس کنیم و دچار بیماری‌های روانتنی مثل می‌گرن، زخم معده و… شویم.
و اما روش سوم:
اجازه دادن، خوشآمد گویی و ایجاد فضا برای هیجانات است. در روش سوم، این هیجانات را مزاحم و دشمن خود نمی‌‌دانیم. آن‌ها را مهمانانی می‌دانیم که می‌آیند و می‌روند. درست شبیه یک مهمان. وقتی با آن‌ها همانند یک مهمان برخورد می‌کنیم به آن‌ها اجازه می‌دهیم باشند، برای حذفشان تقلا نمی‌‌کنیم، به جای تقلا برای حذفشان به آن‌ها خوشآمد می‌گوییم و برای آن‌ها در درونمان فضا ایجاد می‌کنیم، آن‌ها هم شبیه یک مهمان می‌آیند و می‌روند.
اکنون که شرایط خاصی در زندگیمان به دلیل شیوع ویروس کووید- 19 حاکم است، طبیعی است که به فضای روانشناختی بزرگتری نیاز داریم. نجنگیدن با هیجانات و تقلا نکردن برای حذف آن‌ها شاید در ابتدا اذیتمان کند اما در بلندمدت فضای روانشناختیمان را وسعت داده و آستانه تحمل پریشانی را در ما ارتقا داده و سعه صدر‌مان را بیشتر می‌کند. در واقع برای توسعه فضای روانشناختی درونمان به این نگرش نیاز داریم که اضطراب، خشم و غم دشمن ما نیستند، همراه طبیعی زندگی هستند که همانند یک مهمان می‌آیند و می‌روند. فقط به فضای روانشناختی درونی نیاز دارند که باید برایشان ایجاد کنیم
گام پنجم: قهرمان باش
تصور کنید پنج سال بعد است، لحظه تحویل سال! کنار اعضای خانواده و تمام کسانی که دوستشان دارید! ساعاتی بعد از تحویل سال دور هم جمع می‌شوید و خاطرات عید را مرور می‌کنید. دوست دارید این روز‌ها را چگونه تعریف کنید؟ دوست دارید قهرمان داستان باشید و نقش قهرمانی خودتان در این روز‌ها را برای افرادی که دوروبرتان هستند به تصویر بکشید؟ آن قهرمان الان شما هستید!
نقشه راه شما برای روز‌هایی که در خانه می‌مانید، قهرمانی است که دوست دارید همواره در سال‌های بعد از آن با افتخار یاد کنید. قهرمانی که اهل “مراقبت” از سلامت خود و دیگران بود! قهرمانی که اهل “مراعات” دستورالعمل‌های بهداشتی بود! قهرمانی که در خانه اهل “شور و هیجان”، “مهربانی”، “احترام”، “مطالعه”، “سرگرمی و نشاط” بود. دوست دارید اینگونه با افتخار از قهرمان داستان زندگیتان یاد کنید یا این که اینگونه یاد کنید که بداخلاقی می‌کرد! حساسیت زیاد به خرج می‌داد! فقط خواب بود! برخلاف همه دستورالعمل‌ها به مسافرت می‌رفت و دید و بازدید داشت.
کدام را انتخاب می‌کنید؟ شخصیت اول یا شخصیت دوم؟ آنچه شخصیت اول انجام می‌دهد، ارزش‌های ماست که راهنمای ما در طول زندگی و مخصوصاً در شرایط سختی است که نمی‌‌دانیم چه کنیم. پس راهنمای ما در این روز‌ها قهرمان زندگیمان است.
گام ششم: محکم، صبور و ثابت قدم باش
آنچه قهرمان داستان زندگی از ما می‌خواهد دشوار نیست. فقط ممکن است گاهی مخصوصاً وقتی زمان در خانه ماندن طولانیتر می‌شود، به جای قهرمان داستان، اسیر خود‌های ناکارآمد شویم که در ابتدا معرفیشان کردیم. خستگی، یکنواختی، بیحوصلگی و… تعهد ما به قهرمان را کم و ما را در دام خود‌های ناکارآمد گرفتار می‌کند. پس یادمان باشد قهرمان زندگیمان باشیم و قهرمان زندگیمان بمانیم! همواره خود‌های ناکارآمد درونمان را بشناسیم و در لحظه نسبت به آن‌ها آگاه شویم با نرمش به خرج ندادن، دنبالهروی نکردن و فریب نخوردن از خود‌های ناکارآمد درونمان رها شویم
. خود مهربان درونمان را تقویت کنیم فضای روانشناختی درونمان را توسعه دهیم قهرمان زندگیمان را به خودمان یادآور شویم به قهرمان زندگیمان وفادار بمانیم و برای اینکه در مسیر قهرمانی ثابت‌قدم باشیم بهتر است از دستورالعمل‌های بهداشت روان غافل نشویم. نظم قبلی زندگی را حفظ کنیم یا اگر نبوده این نظم را ایجاد کنیم:
زمان خواب و بیدار شدن منظم و ثابتی داشته باشیم، لباس خوب بپوشیم، ورزش کنیم، مو‌ها و صورتمان را مرتب و تمیز نگه داریم، ظرف بشوییم، با بچه‌ها قاطی شویم و با خانواده یکی شویم به دیگران وصل باشیم. با اعضای خانواده و فامیل، دوستان و همکاران در ارتباط تلفنی و تماس دیداری باشیم. جویای احوالشان باشیم. پیگیر دوستان و همکارانمان مخصوص اً آن‌ها که تنها‌تر‌ند باشیم مشغول سرگرمی‌ها و چیز‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برید باشیم. فیلم ببینیم، کتاب بخوانیم، موسیقی گوش کنیم، غذا‌های خوشمزه و سالم تهیه کنیم اعمال معنوی انجام دهیم. قدردان خودمان و دیگران باشیم. شکرگزار باشیم به کار‌های عقب افتاده و ناتمام بپردازیم به خودمان فرصت استراحت و آهستگی بدهیم.
نویسنده: محمدرضا سروش
