نقاهتگاه کجاست و مراقبت های نقاهتگاهی چیست؟
مراقبت های نقاهتگاهی، نقاهتخانه ای یا هاسپیس، نوع خاصی از مراقبت است که بر بهتر کردن زندگی بیماران مبتلا به بیماری های پیشرفته و مراقبان آن ها تمرکز دارد. نقاهتگاه، برای بیمارانی که در روز های پایانی از مسیر یک بیماری غیر قابل درمان قرار گرفته اند، مراقبتی همدلانه فراهم می آورد ؛ مراقبتی که برای بیمار فرصت زیستن در نهایت آرامش و راحتی را در آخرین فصل زندگی ایجاد می کند.
در نقاهتگاه، مرگ به عنوان آخرین مرحله ی زندگی پذیرفته شده است، بنابرین تاکید بر خوب زندگی کردن است؛ بدون تقلّا برای به تعویق انداختن مرگ. مراقبت های نقاهتگاهی به جای اینکه بیمار را برای معالجه تحت فشار قرار دهد، برای از بین بردن علائم بیماری و ایجاد احساس رضایت در بیمار تلاش می کند. گروهی از متخصصان با همدیگر، می کوشند تا علائم بیمار را کنترل کنند تا او آخرین روزهای عمر خود را عزت و آرامش و در کنار عزیزان خود طی کند. در نقاهتگاه، علاوه بر متخصصین، بیمار و خانواده ی بیمار هم بخشی از تیم مراقبتی هستند. به نحوی که بسیاری از تصمیمات توسط بیمار و خانواده ی او گرفته می شود. به علاوه، عزیزان بیمار نقشی بسیار پر رنگ در حمایت عاطفی و روحی او بازی می کنند.
نقش نقاهتگاه در چه مرحلهای از بیماری آغاز میشود؟
نقش نقاهتگاه زمانی آغاز میشود که سرطان کاملا پیشرفت کرده و روش های درمانی، دیگر نمیتوانند آن را درمان یا حتی کنترل کنند. مراقبت نقاهتگاهی برای افرادی مناسب است که کمتر از 6 ماه از زندگیشان باقی مانده است. اما تصمیمگیری برای اینکه از چه زمانی این مراقبت ها آغاز شود، به تصمیم بیمار، خانواده ی او و دکترش بستگی دارد.
درایران مراقبتهای نقاهتگاهی به شکل رسمی وجود ندارد. البته بر اساس تجربه ی دیگر کشورها، حتی در صورت وجود نقاهتگاه، گاهی اوقات پزشک، بیمار و یا اعضای خانوادۀ بیمار در پذیرش این مراقبتها مقاومت میکنند زیرا پذیرفتن آن را تسلیم در مقابل سرطان و از دست دادن امید میدانند. برای جلوگیری از ایجاد چنین ذهنیتی، دانستن همین نکته کافی است که بیمار میتواند هروقت که خودش یا خانواده یا پزشکش بخواهند، نقاهتگاه را ترک کند و درمان سرطان را از سر بگیرند.
مراقبت نقاهتگاهی چگونه و کجا ارائه میشود؟
مراقبت نقاهتگاهی به شکل های مختلف و در مراکز مختلفی ارائه میشود. با اینحال دارای تعریف مشخصی است. در اینجا به شیوه هایی که مراقبت نقاهتگاهی میتواند ارائه شود و هدف هریک از این شیوه ها اشاره میگردد.
مراقبت نقاهتگاهی در منزل
یکی از شیوههای مراقبت نقاهتگاهی، مراقبت از بیمار در منزل است. در این شیوه آموزشهای لازم برای نگهداری از بیمار پیشرفته به مراقبین او داده میشود. همچنین تیمهای تخصصی از رشتههای مختلف مانند پزشکی، پرستاری، روانشناسی و مراقبت معنوی در کنار خانواده قرار دارند و به صورت منظم یا در مواقع نیاز به خانه ی بیمار اعزام میشوند. علاوه بر این ممکن است خدمات دیگری نیز در این شیوه ارائه شود. مثلا اعزام پرستار مراقب در زمانی که مراقبین به استراحت نیاز داشته باشند یا اجرای برنامههای تفریحی برای مراقبین.
مراقبت در نقاهتگاه (هاسپیس)
گاهی ممکن است بعضی بیماران نیاز به مراقبت ویژه یا انجام برخی مداخلات پزشکی برای کاهش علائم و عوارض بیماری باشند. همچنین ممکن است امکان نگهداری از برخی بیماران در خانه وجود نداشته باشد. در این شرایط بیمار به بخش نقاهتگاه بیمارستان یا بیمارستان (که به آن هاسپیس یا نقاهتگاه مدرن هم گفته میشود) ارجاع داده میشود تا از مراقبت بهتری بهره ببرد.
مراقبت در مراکز دینی
در گذشته یکی از نقشهای کلیسا در اروپا، انجام پرستاری و حتی ارائه خدمات درمانی بوده است. از این رو مراکزی برای مراقبت از مبتلایان به بیماری های پیشرفته نیز در کلیساها وجود داشته است. امروزه نیز با توجه به وجود چالشهای معنوی در بیماران، نقش آرامش بخش مذهب و اقبال جامعه، در برخی مناطق جهان هنوز مراکز مذهبی دارای نقاهتگاه وجود دارند که از آنها با عنوان نقاهتگاه های سنتی نیز یاد میشود.
مراقبت فرجه ای
گاهی مراقبین بیمار نیاز به استراحت و فاصله گرفتن از وظیفه ی مراقبت دارند؛ حتی اگر این مدت خیلی کوتاه باشد. یکی از خدمات نقاهتگاه، فراهم کردن فرصتی برای استراحت مراقبین اصلی بیمار است. مراقبت فرجه ای توسط مراقبین آموزش دیده ای ارائه میشود که پرستاری از بیمار را موقتا بر عهده میگیرند.
مراقبت های نقاهتگاهی توسط یک تیم چند رشته ای ارائه میشود. تخصصهایی مانند پزشکی، پرستاری، روانشناسی، مراقبت معنوی ومددکاری اجتماعی.
«مراقبت های حمایتی و تسکینی» و «مراقبت های نقاهتگاهی» با هم چه فرقی دارند؟
هدف هر دو نوع مراقبت افزایش کیفیت زندگی بیمار و کاهش علائم و عوارض جانبی کسی است که با بیماری سختی دست و پنجه نرم میکند. هم «مراقبت های حمایتی و تسکینی» و هم «مراقبت های نقاهتگاهی» توسط تیم مراقبتی چند تخصصی ارائه میشود. تیمی که برای رسیدگی به نیازهای جسمی، روانی، احساسی، اجتماعی و مذهبی بیمار تخصص دارند. البته مراقبت های تسکینی شامل مراقبت های نقاهتگاهی هم میشود، لیکن آنها یکسان نیستند. زیرا مراقبت های نقاهتگاهی معطوف به شش ماه پایانی زندگی است.
مراقبت نقاهتگاهی در آخرین مراحل بیماری و نزدیک به آخرین روزهای عمر بیمار ارائه میشود. درحالی که طب تسکینی در تمام مراحل بیماری ارائه میشود.
مراقبت هاسپیس در ایران
در ایران نقاهتگاه یا هاسپییس وجود ندارد. تنها تلاشی که برای راه اندازی نقاهتگاه در ایران انجام شده، مربوط به هاسپیس دکتر خطیب در مشهد است. این به دلیل مشکلات مالی هنوز به بهره برداری نرسیده است. مکسا نیز به عنوان اولین مرکز طب تسکینی در ایران، راه اندازی نقاهتگاه برای بیماران مبتلا به سرطان را در دستور کار خود قرار داده است و امیدوار است که به زودی و با کمک نیکوکاران بتواند گامی ارزشمند در این مسیر بردارد.
