هرچند دین و پزشکی تقریباً برای هزاران سال است که جدایی ناپذیرند، اما ظهور علم بین این دو شکاف ایجاد کرد. در عصر حاضر اصطلاح معنویت به عنوان یک پُل، این رابطه را بازسازی کرده است؛ هرچند در گذشته تمایزی بین دین (ساختارها ، ایین‌ها و آموزه‌ها) و معنویت قایل نمی‌شدند اما امروزه بین دو تمایز می‌گذارند. معنویت یک روند پویا، شخصی و تجربی و یکی از ابعاد وجودی انسان است و اشاره به باورها، تجارب و پدیده‌هایی دارد که به جنبه‌های متعالی وجودی انسان مربوط می‌شود. این بُعد شامل نظرها و رفتارهایی است که حس تعلق به یک بعد متعالی یا چیزی فراتر از خود را بیان می‌کند. وقتی از ابعاد انسانی سخن به میان می‌آید چهار بُعد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی مطرح است. زمانی که افراد بیمار می‌شوند و برای درمان مراجعه می‌کنند، این بُعدِ وجودی خود را ترک نمی‌کنند و مستلزم درمان و مراقبت است. ادغام بُعد معنوی می‌تواند به حفظ سلامت و مقابله با بیماری، بحران‌ها ، فقدان‌ها، آسیب‌ها و تغییرات زندگی به آنها کمک کند. افرادی که به بیماری‌های جدی مانند سرطان مبتلا می‌شوند معتقدند که معنویت می‌تواند به بهبودی آنها از بیماری کمک کند.
این افراد تلاش می‌کنند تا زندگی خود را معنی‌دار و امید را در هنگام بیماری زنده نگه دارند. حمایت از تلاش‌های آنها به عنوان مراقبت‌های معنوی به طور مناسب مطرح می‌شود؛ زیرا جستجوی آنها منجر به سوالات معنوی می‌شود؛ مانند چرا من وجود دارم؟ چرا بیمار هستم؟ آیا من می‌میرم؟ و چه اتفاقی بعد از مرگ من رخ خواهد داد؟ عده‌ای از بیماران سرطان را مجازاتی از سوی خداوند می‌دانند و بر این باورند که خداوند با مبتلا کردن آنها به سرطان به این صورت از آنها انتقام می‌گیرد. این باور نه تنها سبب می‌شود که رابطۀ فرد با خداوند آسیب ببیند بلکه تشدید احساس گناه، خشم و نفرت از خود و در نهایت به افسردگی منجر می‌شود (همان منبع). برخی از بیماران، سرطان را بلا و مصیبتی بزرگ از سوی خداوند می‌دانند، احساس می‌کنند که هیچ‌گونه کنترلی بر بیماری خود ندارند و از عهدۀ مقابله با آن برنمی‌آیند. حضور این مفهوم در بخش‌های مراقبتی و درمانی تحت عنوان مراقبت معنوی صورت می‌گیرد که شامل مراقبت از طریق راهنمایی‌های معنوی است. کسی که مراقبت معنوی را در بخش بهداشت و درمان ارائه می‌دهد، اغلب به عنوان مراقب معنوی شناخته می‌شود. اگر چه در برخی از موقعیت‌ها به عنوان ارائه‌دهندگان خدمات معنوی نیز توصیف می‌شوند. برای ارائۀ این خدمت از روان‌درمانی با رویکرد معنوی/دینی، مداخلۀ معنوی/دینی، حمایت معنوی و گروه‌های حمایتی می‌توان بهره برد.
نویسنده: زینب قائم پناه
روانشناس بخش طب تسکینی بیمارستان فیروزگر