یادداشت دکتر ملک زاده، معاون تحقیقات وزیر بهداشت و مدیر “برنامه ملی مدیریت سرطان” به مناسبت روز جهانی مبارزه با سرطان
چهارم فوریه/15بهمن روز جهانی مبارزه با سرطان است که سالانه با هدف افزایش آگاهی مردم نسبت به سرطان، نحوه پیشگیری و برخورد با آن اجرا می شود و بخشی از برنامه جهانی برای هماهنگی محققان، متخصصان سلامت، بیماران، دولتمردان، صنعتگران و بهورزان در مبارزه با سرطان است.
شعار کمپینی که از سال ۲۰۱۹ تا۲۰۲۱ برگزار می‌شود «من هستم و خواهم بود» تعیین شده است. این شعار از تعهد شخصی حمایت می‌کند و نشانگر تاثیر حرکت‌های فردی بر آینده بیماران مبتلا به سرطان است.
آخرین گزارش ثبت سرطان در ایران نشان می دهد سالانه شاهد بروز 118 هزار مورد جدید سرطان هستیم( 53 درصد در مردان و 47 درصد در زنان)
شایعترین سرطان ها در مردان: معده، پوست، پروستات، روده بزرگ و مثانه ، در زنان: پستان، روده بزرگ، تیرویید، پوست و معده و در هر دو جنس نیز شامل: پستان، پروستات، روده بزرگ، پوست و معده است.
بروز سرطان در مردان و زنان ایران، به ترتیب 163 و 140 در هر 100 هزار نفر است که کمتر از متوسط جهانی ( 219 و 183 برای مردان و زنان ) است
در جهان و در ایران تعداد موارد سرطان طی 2 دهه آینده افزایش خواهد یافت. این افزایش در همه کشورهای در حال توسعه بیش از کشور های توسعه یافته است و مهمترین دلیل آن، افزایش امید به زندگی و پیرتر شدن جمعیت است که در کشورهای در حال توسعه بارزتر است. دو دلیل دیگر شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی است.
“برنامه ملی مدیریت سرطان” ایران با استفاده از تجربیات دیگر کشورها به خصوص پیشنهادات سازمان جهانی بهداشت و نظرات صاحبنظران و خبرگان تدوین شده و تعیین کننده سیاست ها، راهبردها، اهداف و فعالیت های کنترل سرطان از سال 1392 است و نقشه راه وزارت بهداشت تا سال 1404 را مشخص می کند. هدف از اجرای این برنامه کاهش بروز و مرگ و بهبود کیفیت زندگی بیماران است که می تواند الگویی برای استفاده دیگر کشورها به ویژه در منطقه EMRO باشد.
به منظور بررسی وضعیت موجود زیرساخت ها و نیروی انسانی و پیش بینی نیازها تا سال 1404، “برنامه آمایش سرزمینی سرطان” طراحی شد تا نوع مراکز و تجهیزات و توزیع آنها در سطح کشور با کمک سامانه GIS مشخص شود. حاصل این برنامه، دو سند مهم است: سند “توسعه شبکه ملی مراقبت سرطان” و سند “توسعه نیروی انسانی حوزه سرطان”
در قالب سند “توسعه شبکه ملی مراقبت سرطان”، یکی از انواع مراکزی که پیش بینی شد، مراکز تشخیص زودهنگام سرطان بود.
همچنین با اصلاح فرایندهای ثبت سرطان، برگزاری کارگاه های متعدد و گزارش های کشوری، جایگاه ایران از نظر شاخص های مختلف از جمله پوشش، کیفیت و زمان مندی (Timeliness) ارتقا یافت. در این مسیر، سامانه ملی سیمای سرطان، نقش مهمی ایفا کرده و با دریافت آنلاین اطلاعات مراکز پاتولوژی و درمانی، کیفیت ثبت بیش از پیش ارتقا خواهد یافت
معاونت بهداشت وزارت نیز به جز تولید بسته ها و فیلم های آموزشی به منظور ارتقای دانش عمومی، برنامه های آموزش چهره به چهره برای مراجعه کنندگان به PHC در خصوص پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان را اجرایی کرد
همچنین از سال 2014، هر ساله و در آستانه روز جهانی مبارزه با سرطان، پویش های ملی و منطقه ای به منظور افزایش آگاهی و جلب حمایت مردم و سیاستگذاران در زمینه کنترل سرطان، با مشارکت دانشگاه های علوم پزشکی و سازمان های مردم نهاد و خیریه کشور برگزار می شود
یکی از مهمترین اقدامات، افزایش کمیت و کیفیت زندگی بیماران و مدیریت هزینه ها، تشخیص و درمان سرطان بر اساس استانداردهای روز دنیا بوده است. به همین منظور، معاونت درمان وزارت بهداشت با همکاری انجمن های علمی و بهره گیری از سامانه ابداعی نظرسنجی از خبرگان، تدوین 12 گایدلاین دارویی سرطان و دستورالعمل اجرایی آنها را تهیه و ابلاغ کرد. گزارش سازمان های بیمه گر نشان داد اجرای این گایدلاین ها منجر به کاهش مصرف حدود 10 درصدی شده است. در همین زمینه تدوین گایدلاین برای سرطان های شایعی چون پستان، معده، روده بزرگ، ریه و پروستات انجام شده است. برای ارتقای کیفیت خدمات نیز “دستورالعمل مدیریت خدمات شیمی درمانی” ابلاغ و اجرا شد.
در پژوهش و تولید علم موثر سرطان، ایران، طی ده سال اخیر موفقترین کشور خاورمیانه، شمال افریقا و کشورهای اسلامی بوده و هم اکنون برنامه جامع ثبت سرطان با پوشش ۱۰۰درصدی جمعیت با همکاری دانشگاههای علوم پزشکی کشور اجرایی و گزارشات سالانه دقیق آن منتشر می شود.
مراقبت های حمایتی و تسکینی هم،برنامه مهمی است که برای آن دوره آموزشی پزشکان عمومی و پرستاران و جلسات توجیهی با حضور رابطان علمی و اجرایی برنامه برگزار شده و امیدواریم در گام نخست، زمینه ارائه خدمات در خانه(Home Care) و خدمات سرپایی بیمارستانی فراهم شود.
