تشخیص سرطان > گزارش ها و نتیجه آزمایش > گزارش پاتولوژی
چگونه نتیجه پاتولوژی سرطان خود را بخوانیم
تشخیص سرطان
ترجمۀ این مطلب توسط داوطلب گرامی خانم فاطمه مارانی به یاد مرحومه مریم عسگری رنانی انجام شده است.
گزارش پاتولوژی چیست؟
گزارش پاتولوژی یا گزارش آسیب شناسی (Pathology Report) یک سند پزشکی است که اطلاعاتی را در مورد تشخیص بیماری مانند سرطان ارائه میدهد. برای آزمایش بیماری، نمونه ای از بافت مشکوک به بیماری شما به آزمایشگاهی ارسال میشود و پزشکی به نام آسیب شناس یا پاتولوژیست آن را زیر میکروسکوپ بررسی میکند که البته برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر و دقیقتر ممکن است آزمایش های دیگری هم روی نمونۀ شما انجام شود. تمامی این یافتهها به گزارش آسیب شناسی شما (پاتولوژی) وارد میشود. اطلاعاتی شامل نوع بیماری شما، اینکه سرطان در بدن شما چقدر گسترش پیدا کرده و سایر جزئیات. در نهایت پزشک شما از این گزارش برای تصمیم گیری در مورد بهترین روش درمانی استفاده میکند.
قسمتهای مختلف گزارش آسیب شناسی
اطلاعات و بخشهای گزارش آسیب شناسی با توجه به نوع سرطان میتوانند متفاوت باشند. معمولا نوع سرطان، بدخیم یا خوش خیم بودن آن و مرحلۀ بیماری در گزارش پاتولوژی مشخص میشود. اکثر گزارشها معمولاً این قسمتها را دارند. حتی اگر شما در مورد آزمایش ها و دورهای درمانی مختلف مطالعه کرده و اطلاعاتی داشته باشید، در این نوشتهها از زبان فنی پزشکی و اصطلاحات مختلف استفاده شده، بنابراین اگر سوالی دارید با پزشک خود مشورت کنید.
مشخصات
بخشی که حاوی اطلاعاتی است مانند نام، تاریخ تولد و شمارۀ پرونده پزشکی شماست. به علاوۀ اطلاعات تماس پزشک شما، آسیب شناس و آزمایشگاهی که در آن نمونه گیری انجام شده است. همچنین جزئیاتی در مورد نمونۀ بافتی، اینکه از کدام قسمت بدن برداشته شده و روش نمونه برداری (بیوپسی یا جراحی) نیز در این قسمت نوشته شدهاست.
بررسی تشریحی (شرح عمومی یا گروس یا ماکروسکوپی یا Gross description یا Macroscopic description)
در این قسمت آسیب شناس (پاتولوژیست) مشخصات نمونۀ بافت را بدون استفاده از میکروسکوپ توصیف میکند و اطلاعاتی مانند اندازه، شکل، رنگ، وزن و ارتجاع پذیری بافت را ثبت میکند. تومور ها اغلب به سانتی متر اندازه گیری میشوند. به یاد داشته باشید که اندازه فقط بخشی از شمای کلی است و گاهی اوقات تومورهای بزرگ رشد کندتری نسبت به تومورهای کوچک دارند.
شرح میکروسکوپی (Microscopic description)
در این بخش از بررسی، آسیب شناس بافت را به صورت لایههای نازک برش میزند و آنها را روی لام (اسلاید) قرار داده، آنها را رنگ آمیزی میکند و با میکروسکوپ به صورت دقیقتری به آنها نگاه میکند.
آسیب شناس به این واسطه شکل دقیق سلول های سرطانی، تفاوتشان با سلول های طبیعی و اینکه آیا به بافت های اطراف گسترش یافتهاند یا خیر را بررسی و یادداشت میکند.
شرح میکروسکوپی شامل جزئیاتی است که تشخیص و مسیر درمان شما را مشخص میکند و میتواند شامل این بخشها باشد:
-
درجه بیماری (Grade)
آسیب شناس، سلول های سرطانی را بر اساس مقیاسهای مختلفی که برای انواع مختلف سرطان وجود دارد، با سلول های سالم مقایسه میکند و درجۀ سلول ها را مشخص میکند. درجۀ تومور نشان دهنده سرعت رشد و احتمال گسترش آن در بدن است.
به طور کلی معنی این درجات به شرح زیر است:
-
درجه تومور اصطلاح معادل وضعیت سلول ها درجه 1 (درجه پایین، بیشترین تمایز)
Grade 1 Low grade
well-differentiated
سلول های سرطانی، اندکی متفاوت از سلول های معمولی به نظر میرسند و سرعت رشد آنها زیاد نیست درجه 2 (درجه متوسط، تا حدودی متمایز)
Grade 2 Moderate grade
Moderately-differentiated
سلولهای چنین توموری شبیه به سلولهای معمولی نیستند و سریعتر از حد طبیعی رشد میکنند درجه 3 (درجه بالا، غیرمتمایز)
Grade 3 High grade
Poorly-differentiated
سلول ها بسیار متفاوت از سلول های طبیعی هستند و به سرعت رشد و گسترش مییابند
-
تهاجمی یا غیرتهاجمی بودن سرطان (Invasiveness)
از نظری تهاجمی بودن، تومور ممکن است یکی از سه حال زیر را داشته باشد.
| وضعیت تهاجمی بودن | اصطلاح معادل | رفتار تهاجمی تومور |
| غیر تهاجمی | Non-invasive
in situ درجا |
سرطانهای غیرتهاجمی در یک قسمت خاص از بدن باقی میمانند و به دیگر قسمتها مهاجرت نمیکنند |
| تهاجمی | invasive | تومور هایی که میتوانند در بدن پخش شوند را مهاجم (invasive) میگویند |
| متاستاتیک | Metastatic | سرطان هایی که در بدن گسترش یافتهاند را متاستاتیک مینامند. سرطان زمانی متاستاتیک است که از محل اولیۀ تشکیل به دیگر بخشهای بدن سرایت کرده باشد. |
-
حاشیه یا مارژین تومور (Tumor Margins)
در زمان برداشتن تومور، جراح شما یک منطقه اضافی از لبه یا مرز بافت طبیعی را که اطراف تومور را احاطه کرده است، خارج میکند. این منطقه حاشیه تومور نام دارد و پاتولوژیست آن را بررسی میکند تا ببیند که آیا در آن هیچ سلول سرطانی یافت میشود یا خیر. برای این بررسی سه نتیجۀ ممکن وجود دارد:
- مثبت (Positive): سلول های سرطانی در لبه (Edge یا Border) حاشیه یافت میشوند. چنین یافتهای احتمالاً به این معنی است که به جراحی بیشتری نیاز است.
- منفی (Negative): حاشیه بافت هیچ سلول سرطانی ندارد.
- نزدیک (Close): سلولهای سرطانی در حاشیه های به ظاهر سالم بافت وجود دارند ، اما تا لبۀ نمونۀ بافت گسترش پیدا نکردهاند. با اینحال ممکن است نیاز به جراحی بیشتری داشته باشید.
-
درگیری گره های لنفی (Lymph Nodes) یا لنف آدنوپاتی (Lymphadenopathy)
گره های لنفی (لنفاوی) اندام های کوچکی هستند که بخشی از سیستم ایمنی بدن را تشکیل میدهند. پزشک شما ممکن است از گره های لنفی نزدیک تومور نمونه برداری کرده یا تعدادی از آنها را خارج کرده باشد تا ببیند آیا سرطان به آنها گسترش یافته است یا نه؛ سه نتیجه ممکن است برای نمونۀ گره های لنفی شما گزارش شود:
- منفی (Negative یا Free) به معنی عاری از سلول سرطانی
- مثبت (Positive یا Involved) به معنی وجود سلول های سرطانی
- واکنشی (Reactive) به معنی فعال بودن سلول های دستگاه ایمنی در گرۀ لنفی
تعداد گره های لنفی درگیر نسبت به کل گره هایی که خارج شده اند، معمولا به صورت یک کسر بیان میشود.
-
میزان میتوز (Mitosis)
معیاری برای اندازه گیری سرعت تقسیم سلول های سرطانی که برای بدست آوردن این عدد، معمولاً آسیب شناس تعداد سلول های در حال تقسیم را در مقدار مشخصی از بافت شمارش میکند. تعداد تقسیم میتوز بافت، برای یافتن درجه (گرید) سرطان استفاده میشود.
مرحله یا استیج (Stage) سرطان
مرحله بندی سرطان به پزشک کمک میکند تا تصمیم بگیرد که کدام روشهای درمانی بهترین نتیجه را خواهند داشت. متداول ترین روش مرحله بندی سرطان، روش TNM است. در مرحله بندی به شیوۀ TNM، حرف T نشان دهنده اندازۀ تومور، حرف N نشان دهندۀ گسترش سرطان به گره های لنفاوی مجاور و حرف M نشان دهندۀ گسترش آن به سایر قسمت های بدن است. بیشتر سرطان ها را بر اساس اندازه، میزان گسترش و دیگر یافتهها به چهار مرحله کلی تقسیم میکنند که با اعداد رومی (I – IV) نمایش داده میشوند. هرچه مرحله بیماری بالاتر باشد، سرطان پیشرفته تر است. بعضی سرطان ها در مرحله صفر قرار دارند، این بدان معناست که این سرطان در مراحل خیلی اولیه قرار دارد یا خوش خیم هستند.
تومور مارکرها (Markers) یا آی اچ سی (IHC)
مارکرهای تومور، موادی هستند توسط سلول های سالم و سرطانی تولید میشوند. به کمک مارکر هایی که سلول های گوناگون تولید میکنند، میتوان به نوع و ماهیت آنها پی برد. مارکر ها به پاتولوژیست کمک میکنند تا جایی که تومور اولین بار در آن ایجاد شده، نوع تومور و میزان فعالیت سلول ها را تشخیص دهد و پاسخ سرطان به درمان های مختلف را تا حدی پیش بینی کند.
تومور مارکر ها به وسیلۀ رنگ آمیزیِ IHC (رنگ آمیزی بافت) بررسی میشوند و به شکل یک لیست از مارکرهای مختلف نشان داده میشوند. نتیجۀ بررسی هر مارکر معمولا به شکل مثبت یا منفی (Positive/Negative) یا درصد، در مقابل آن نوشته میشود.
تشخیص یا دیاگنوز (Diagnosis یا Dx)
آسیب شناس تمامی این یافتهها را بررسی کرده و نتیجهگیری خود را به عنوان تشخیص بیماری (Diagnosis یا Dx) بیان میکند. تشخیص یا دیاگنوز معمولاً شامل نوع سرطان، درجه تومور، وضعیت گرههای لنفاوی، وضعیت حاشیه بافت و مرحله (استیج) سرطان خواهد بود.
توضیحات یا کامِنتها (Comments یا Impresson)
گاهی ممکن است آسیب شناس نظرات و توضیحات بیشتری را در این قسمت بنویسد تا به وسیله آن اطلاعات بیشتری را در مورد سرطان شرح دهد، وضعیت را توضیح داده یا آزمایشات اضافی را توصیه کند.
