عوارض درمان سرطان > عوارض شیمی درمانی > عوارض مربوط به دستگاه عصبی
عوارض مربوط به دستگاه عصبی
مشکلات دستگاه عصبی ممکن است به علت فعالیت تومور سرطانی یا به عنوان یکی از عوارض روشهای درمانی (مانند شیمی درمانی) ایجاد شوند. دستگاه عصبی، از دستگاه عصبی مرکزی و دستگاه عصبی محیطی تشکیل شده است. دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع میشود و مسئول کنترل افکار، احساسات، و بسیاری از فعالیتهای بدن است. همچنین وظیفهی تفسیر علائم حسی مانند طعمها و بوها را بر عهده دارد.
دستگاه عصبی محیطی نیز، شامل عصبهایی است که مغز یا نخاع را به اندامهای مختلف متصل میکنند. این عصبها وظیفهی انتقال حس از اندامها به مغز و نخاع و انتقال دستورهای حرکتی به اندامها را بر عهده دارند.
تومورهای مغزی و نخاعی میتوانند به دستگاه عصبی مرکزی آسیب برسانند. جراحی، پرتودرمانی (خصوصاً در نواحی سر و ستون فقرات) و شیمی درمانی (خصوصاً زمانی که دارو باید به داخل مایع مغزی نخاعی تزریق شود) هم میتوانند باعث آسیب به دستگاه عصبی مرکزی شوند. انجام شیمی درمانی و پرتودرمانی میتواند اعصاب محیطی را در سراسر بدن تحت تاثیر قرار دهد.
مهمترین داروهایی که ممکن است دارای عوارض عصبی باشند شامل سیس پلاتین، وینکریستین، وینبلاستین، تاکسول، تاکسوتر، اتوپوسید، سیتارابین، ایفوسفامید و متوترکسات میشوند.
اگر هریک از علائمی که در اینجا به آنها اشاره شده در شما بوجود بیاید یا بدتر شود یا پس از مدتی که پزشک شما انتظار داشته است، برطرف نشده باشد، لازم است که حتماً و خیلی زود (بدون معطلی برای فرارسیدن نوبت بعدیتان) به پزشک خود اطلاع دهید. درمان این اختلالات در اسرع وقت بسیار حیاتی و مهم است.
آسیب به دستگاه عصبی، بر اساس اینکه آسیب به کدام بافت عصبی رسیده باشد، به شکلهای مختلفی بروز میکند.
اگر آسیب به بافتهای عصبیِ مرکزی رسید باشد، ممکن است باعث ایجاد علائمی از قبیل موارد زیر گردد:
- کاهش تعادل در هنگام راه رفتن
- ضعف در کنترل حرکت و تعادل عضلات
- کاهش قدرت بدنی
- گیجی
- افزایش تحریک پذیری نسبت به محرکهای بیرونی
- تغییر در رفتارها
- فراموشی، اختلالات شناختی، سختی در درک مطالب و حل مساله
- سرگیجه
- تشنج
اگر آسیب به بافتهایِ عصبی محیطی رسیده باشد، ممکن است باعث ایجاد علائمی از قبیل موارد زیر گردد:
- بی حسی، احساس سوزنسوزن شدن، یا احساس سوزش در دست و پا
- ضعف در تشخیص احساس سرد یا داغ بودن اشیا
- ضعف در عضلات (مثل مشکل در راه رفتن، بستن دکمهها یا باز کردن درِ شیشهی مربا)
- تغییر در واکنشها (مانند از جا پریدن یا واکنش به شئِ تیز یا حرارت)
- یبوست
- ناتوانی در دفع ادرار
- بی اختیاری در دفع
- اشکال در نعوظ
- احساس صدای سوت یا زنگ در گوش، ضعف شنوایی یا ناشنوایی (خصوصاً در مورد صداهای بلند)
- تاری دید، دوبینی، یا نابینایی
- حرکت نامنظم چشم ها
- لکنت زبان
- احساس ضعف در فهم کلام دیگران یا اختلال در بیان منظور
- تغییر در احساس چشایی و بویایی
مراقبتهای مربوط به آسیبهای دستگاه عصبی
عوارض عصبی ممکن است باعث شوند که در انجام فعالیتهای روزمرهی خودتان دچار مشکل شوید. با این حال راههایی وجود دارد تا بتوانید از آسیبهای ناشی این عوارض بکاهید. برای مثال:
- در هنگام کار با اشیای تیز مثل چاقو و قیچی بسیار مراقب باشید.
- به آرامی راه بروید، در استفاده از پلکان، نردهها را بگیرید و در حمام، زیر پایی که سُر و لیز نیست، قرار دهید.
- کفشهای کتانی و کفشهایی که کفهی پلاستیکی دارند، بپوشید.
- مراقب باشید هنگام پختِ غذا دچار سوختگی یا بریدگی نشوید.
- در هنگام باغبانی، آشپزی یا شستن ظروف دستکش بپوشید.